به لحاظ علت شناسی این بیماری به دو دسته تقسیم میگردد:
- ریفلاکس ادراری اولیه که مشکل در آناتومی حالب میباشد. در حقیقت به دلیل کوتاه بودن طولی از حالب که در جدار عظلانی مثانه قرار دارد، این دریچه درست عمل نمیکند.
- ریفلاکس ادراری ثانویه که مشکل در تنگی یا انسداد خروجی مثانه است که ثانویه به آن فشار داخل مثانه بالا میرود. طوری که دیگر مکانیسم ضد برگشت ادرار نمیتواند در مقابل آن مقاومت کند.
افتراق فرم اولیه و ثانویه برگشت ادراری بسیار مهم میباشد، زیرا برنامه درمانی را کاملا تغییر میدهد.
ریفلاکس ادراری بر اساس شدت به پنج گروه تقسیم بندی میشود :
- در این حالت برگشت ادرار فقط به داخل حالب است.
- در این حالت برگشت ادرار تا داخل لگنچه کلیه میرسد.
- در این حالت ادرار لگنچه کلیه را متسع میکند.
- در این حالت فشار زیاد بر روی هرم های کلیه تا حدودی آن ها را مسطح نموده میکند.
- در این حالت فشار ناشی از ادرار برگشتی باعث اتساع شدید لگنچه و حالب شده و ممکن است موجب انحناها در حالب شود.
علائم بیماری ریفلاکس ادراری
نحوه تشخیص ریفلاکس ادراری
- سونوگرافی : برای بررسی اتساع حالب و لگنچه کلیه استفاده میشود .
- عکس رنگی مثانه حین ادرار کردن ( VCUG ) :با تزریق ماده حاجب توسط سوند به داخل مثانه، هنگام تخلیه ، با ورود ادرار آغشته به ماده حاجب به داخل حالب ها ریفلاکس به راحتی قابل تشخیص بوده و درجه آن نیز قابل تعیین است. در حالت طبیعی فقط مثانه پر میشود و ماده حاجب نمی تواند وارد حالب ها شود. ولی در بیمار دچار ریفلاکس ادراری، بسته به شدت، مقداری از ماده حاجب وارد حالب ها و کلیه ها خواهد شد.
- عکس هسته ای از مثانه ( RNC ): با تزریق ماده رادیو ایزوتوپ توسط سوند به داخل مثانه برگشت ادرار از مثانه به حالب و نیز شدت آن قابل تشخیص خواهد بود.
درمان ریفلاکس ادراری
با توجه به درجه ریفلاکس، درمان متفاوت است. درجه یک و دو نیاز به عمل جراحی ندارد و بیمار باید مراقب علائم عفونت ادراری باشد و برای پیشگیری از عفونت، تجویز آنتی بیوتیک صورت خواهد گرفت. پس با کنترل و درمان طبی مناسب، در۸۰ درصد موارد ریفلاکس ادراری با شدت پایین، بدون عمل جراحی بهبود مییابد.
ولی در درجات بالاتر برای درمان نیاز به عمل جراحی است. در مواردی که شدت برگشت ادراری بالاست یا با گذشت زمان بیشتر میشود و نیز در مواردی که آسیب کلیه ها در اثر برگشت ادراری بیشتر میشود یا در مواردی که استریل نگه داشتن ادرار مقدور نیست و علی رغم مصرف آنتی بیوتیک، عفونت ادراری عود میکند و به ویژه در دخترهایی که بعد از سن پنج سالگی برگشت ادراری آنها باقیست، درمان جراحی پیشنهاد می شود. عمل جراحی به منظور تأمین طول مناسب حالب زیر مخاطی در مثانه انجام میشود که به روش های مختلف انجام میگیرد.