هرگاه قسمتی از لولههای اسپرم بر (اپیدیدیم) دچار اتساع شود کیست اپیدیدیم ایجاد میگردد و چون محتوی اپیدیدیم اسپرم است بنابراین محتویات داخل کیستهای اپیدیدیم اسپرم خواهد بود. از این رو نام دیگر کیست اپیدیدیم، اسپرماتوسل میباشد. اسپرماتوسل بصورت تودهای کروی شکل در قسمت بالا و چسبیده به بیضه، سفت، بدون درد و در اندازه های مختلف، لمس میشود و معمولا اندازهی آن ثابت است.
اسپرماتوسل در قدرت باروری آقایان تاثیر ندارند ولی درمان نامناسب این عارضه میتواند سبب مشکلاتی در باروری شود. اسپرماتوسل بیماری خوشخیم است ولی میتوان گفت هر نوع توده در داخل خود بیضه تقریبا سرطانی میباشد، بنابراین دانستن اینکه توده ی لمس شده در داخل نسج بیضه و یا جدا از بیضه است اهمیت بسزایی دارد. شیوع اسپرماتوسل معمولا در سنین ۲۰ تا ۵۰ سالگی بیشتر است.
علت بروز بیماری اسپرماتوسل
اسپرماتوسل در اثر انسداد یکی از لوله های اسپرم بر ایجاد میشود ولی علت اصلی انسداد مذکور کاملا مشخص نیست. برخی از علل احتمالی انسداد لولههای اسپرم بر عبارتند از:
- عمل های انجام شده بر روی بیضه، کیسه ی بیضه و اسپرماتیک کورد مانند وازکتومی
- عفونت های دستگاه ادراری - تناسلی
- ضربه به بیضه
- التهاب های دستگاه ادراری - تناسلی
علائم بیماری اسپرماتوسل
معمولا اسپرماتوسل باعث ایجاد علامت و نشانه نمىشود و بیمار فقط با بررسی بیضه ی خود از وجود توده در بیضهی خود آگاه میشود. علائم احتمالی اسپرماتوسل میتواند شامل مواد زیر باشد:
- احساس درد در بیضه ى مبتلا
- تورم پوست بیضه در ناحیهی کیست
- احساس سنگینی در بیضهی مبتلا
نحوه تشخیص بیماری اسپرماتوسل
اسپرماتوسل اغلب در سونوگرافیهایی که بیمار به دلایل دیگر از بیضهها انجام میدهد مشخص میشود. علاوه بر آن، اسپرماتوسل در بررسیهای خود بیمار و یا متخصص اورولوژی مشخص میشود. بهتر است پزشک اورولوژیست معاینه بیضهی مشکوک را انجام دهد تا احتمالات دیگر مانند سرطان بیضه نیز بررسی گردد. عبور دادن نور از بیضهها و سونوگرافی بیضهها در کنار معاینهی فیزیکی ذکر شده روشهای تشخیصی اسپرماتوسل محسوب میشوند.
درمان بیماری اسپرماتوسل
اسپرماتوسل خود به خود از بین نمیرود ولی اکثر آنها نیاز به درمان ندارند و معاینه ی دورهای برای بررسی وضعیت کیست به بیمار توصیه میگردد. در صورتی که کیست خیلی بزرگ شود و با درد همراه باشد به درمان نیاز دارد. متاسفانه برای درمان این عارضه دارویی اختصاصی وجود ندارد و داروهای خوراکی تجویز شده صرفه جهت کاهش التهاب و درد خواهند بود.
عمل جراحی اسپرماتوسلکتومی، با هدف خارج کردن کیست از اپیدیدیم و حفظ عملکرد طبیعی دستگاه تناسلی به عنوان درمان اصلی این عارضه شناخته میشود. در برخی موارد پزشک مجبور است علاوه بر کیست، بخشی و یا همه اپیدیدیم را نیز خارج کند. البته مجددا لازم به ذکر است که اغلب موارد اسپرماتوسل نیاز به درمان ندارند و فقط در صورتی که در و یا تورم برای بیمار بسیار ناراحت کننده باشد به گونه ای که خود بیمار جراحی را ترجیح بدهد جراحی لازم است.
پیشگیری بیماری اسپرماتوسل
هیچ راهکاری برای جلوگیری از بروز اسپرماتوسل وجود ندارد. آقایان حداقل هر ماه یک بار، با معاینه کیسه ی بیضه ی خود، میتوانند تغییرات احتمالی از قبیل تودهها و برآمدگیهای غیرطبیعی در بیضهها را تشخیص دهند. معمولاً در حین دوش گرفتن با آب گرم یا بعد از آن، زمان خوبی برای معاینه بیضهها میباشد. زیرا گرمای آب باعث شل شدن بافت کیسهی بیضه میشود.