طناب اسپرمی وظیفهی نگهداشتن هریک از بیضهها را برعهده دارد. این طناب شامل سیاهرگها، سرخرگها، عروق لنفاوی و اعصابی است که از این غدهها نگهداری میکنند. واریکوسل اتساع و پیچخوردگی غیرطبیعی شبکه وریدی (سیاهرگی) بالای بیضههاست. این بیماری باعث بزرگ شدن رگها درون کیسه بیضه میشود. واریکوسل یکی از شایع ترین دلایل کاهش کیفیت اسپرم است که می تواند باعث نازایی و ناباروری مردان شود.
همچنین با اثر بر اسپرمها باعث کاهش حرکت آنها و تغییر شکل ظاهری آنها خواهد شد. واریکوسل به طور مستقیم اثری بر توانایی جنسی یا ایجاد انزال زودرس ندارد. درضمن واریکوسل می تواند باعث کوچک شدن بیضه ها نیز شود. واریکوسل معمولا در دوران بلوغ شکل گرفته و در بیضهی چپ رایجتر است. شیوع آن در بالغین جوان ۱۵% و در مردان نابارور ۲۰ تا ۴۰% میباشد. در کسانی که با ناباروری ثانویه مراجعه مینمایند یعنی قبلا بچهدار شدهاند شیوع آن به ۷۰% میرسد.
علت بروز بیماری واریکوسل
از منظر طب امروزی این بیماری در دو گروه اولیه و ثانویه تقسیمبندی میگردد. در نوع اولیه، هیچ عامل ایجادکننده مشخصی وجود ندارد، گرچه تئوری اشکال در دریچههای لانه کبوتری وریدهای بیضه، طولانی بودن مسیر این وریدها و احتمال اثر فشاری سایر عروق و احشاء شکمی مطرح میباشد ولی هنوز علت مشخصی برای آن ثابت نشده است. این نوع عامل عمده واریکوسل است.
نوع ثانویه که بدنبال وجود عامل مشخص ایجادکننده انسداد در عروق داخل شکم ایجاد میگردد، درصد کمی از واریکوسلها را شامل میشود و علت ایجادکننده آن غالباً تودههای شکمی، بخصوص تومورهای بدخیم میباشد که با ایجاد اثر فشاری روی سیاهرگی که خون را از بیضه خارج میکند باعث گشاد شدن رگهای مذبور شده و سبب ساز واریکوسل میگردد. تشخیص این نوع از واریکوسل جهت درمان بیماری اولیه آن مهم و حیاتی است.
علائم بیماری واریکوسل
بیماری واریکوسل معمولا بدون علامت بوده و بطور اتفاقی، حین معاینه مشخص میگردد. در صورتیکه علائم زیر را دارید، میتوانید با مراجعه به یک اورولوژیست و در صورت لزوم انجام سونوگرافی تشخیص قطعی بدهید:
- ناباروری
- ورمها و برآمدگیهای درون کیسه بیضه
- رگهای بزرگ شده و پیچ خورده در کیسه بیضه
- درد در ناحیه کیسه بیضه
- بزرگی بیضهها
- عدم تقارن بیضهها
- درد بیضه
نحوه تشخیص بیماری واریکوسل
در معاینه، بزرگی و تورم عروق بیضه مشهود است و در حالت ایستاده و یا افزایش فشار شکمی تشدید مییابد و در حالت خوابیده از بین میرود. هنگام معاینه اغلب پزشک از شما میخواهد با زور زدن فشار داخل شکم را بالا ببرید تا اتساع سیاهرگها مشخصتر گردد. در مواردی که با معاینه بالینی تشخیص واریکوسل مورد تردید باشد ممکن است پزشک بر روی شما سونوگرافی بیضه انجام بدهد. این روش کمک میکند تا پزشک وضعیت رگهای موجود در بیضهتان را معاینه کند و تصویر دقیقتری از وضعیتتان داشته باشد.
این بیماری را بر اساس شدت به سه دسته طبقه بندی میکنند
- دسته ۱: وریدها هنگام زور زدن قابل لمس میباشند.
- دسته ۲: وریدها در حالت ایستاده قابل لمس میباشند.
- دسته ۳: وریدها در حالت ایستاده قابل مشاهدهاند.
- البته دسته ی ساب کلینیکال نیز وجود دارد که با معاینه قابل لمس نیستند ولی با سونوگرافی تشخیص داده میشود.
درمان بیماری واریکوسل
اندازهی عروق الزاما روند کل درمان را مشخص نمیکند. ضرورت و روشهای درمان بر اساس میزان ناراحتی یا ناباروری شماست. تنها در مواردی که واریکوسل منجر به کوچک شدن بیضه و ناباروری گردد درمان آن الزامی است. هرچه زودتر شروع به درمان بکنید، احتمال افزایش تولید اسپرمتان افزایش مییابد.
جراحی واریکوسل یا به اصطلاح پزشکی واریکوسلکتومی که به روشهای جراحی باز, میکروسکوپی و جراحی لاپاراسکوپی انجام میشود در حقیقت بستن وریدهای بیضه مبتلا میباشد که پس از انسداد این وریدها به تدریج به دلیل عدم حرکت خون، وریدهای مسدودشده کوچک شده و از بین میرود و واریکوسل نیز برطرف میگردد.
روش آمبولیزاسیون که از طریق پوست، بصورت تزریق موضعی لخته خون خود بیمار یا کویل یا مواد سنتتیک و مصنوعی دیگر به وریدهای کنار ران به داخل وریدها انجام می شود. این روش نیاز به متخصص رادیولوژی ماهر در این زمینه و تجهیزات پیشرفته دارد
عوارض عمل واریکوسل
امروزه با پیشرفت در تکنیک های جراحی و با انجام عمل جراحی میکروسرجری و لاپاراسکوپی واریکوسل عوارض بعد از عمل بسیار کم و نادر می باشد.
- هیدروسل یا آب آوردن بیضه: اگر بعد از عمل شخص استراحت کافی نداشته باشد و زیاد سرپا بایستد باعث جمع شدن آب دور بیضه می شود که خود را با بزرگی بیضه عمل شده نسبت به بیضه طبیعی نشان می دهد.
- کوچک شدن بیضه بعد از عمل جراحی وایکوسل: علت این عارضه قطع شدن شریان بیضه دارای واریکوسل می باشد که در حین عمل جراحی واریکوسل به اشتباه توسط جراح قطع می گردد و به علت عدم خون رسانی بعد از عمل تدریجاً بیضه کوچک می شود که در این صورت درمانی برای برگشت آن وجود ندارد.
- درد بیضه پس از عمل جراحی واریکوسل:به علت بسته شدن رگهای واریکوسل در هنگام عمل جراحی اغلب درد بیضه ها ایجاد می شود که تدریجاً با استراحت برطرف می شود.