غدد فوق کلیه یا آدرنال ارگان های کوچک بر روی کلیه ها هستند که دارای یک بخش بیرونى بنام کورتکس و بخش مرکزى که مدولا نامیده می شود هستند. بخش بیرونی تولید هورمون های استروئیدی و بخش مرکزی تولید هورمون های اپی نفرین (آدرنالین) و نور اپی نفرین (نور آدرنالین) را بر عهده دارد. هر دو دسته ی هورمون های نام برده شده اهمیت حیاتی دارند و در صورت برداشته شدن و یا آسیب دو طرفه غدد فوق کلیه شخص قادر به ادامه حیات نخواهد بود مگر اینکه هورمون ها به صورت داروهای جایگزین گردند.
تومورهای غده فوق کلیه می توانند خوشخیم یا بدخیم باشند. همچنین این تومورها ممکن است موجب اختلال عملکردی هرمون های مربوطه شوند که در آن صورت بیمار با علایم مربوط به اختلال هورمونی مراجعه می کند. همچنین ممکن است این توده ها از لحاظ عملکردی غیرفعال باشند که در این صورت به صورت اتفاقی در تصویر برداری هایی که به دلیل درد پهلو و یا دلایل دیگر انجام میشود تشخیص داده می شود. طبق آمار، اکثر توده های غدد فوق کلیه غیر فعال و خوشخیم هستند و به درمان خاصی نیاز ندارد. اما اگر توده ذکر شده دارای عملکرد باشد و یا بدخیم تشخیص داده شود نیاز به درمان دارد که در اکثر مواقع این درمان، جراحی می باشد.
سرطان غده فوق کلیه جز سرطان های نادر، اغلب تهاجمی و خوشبختانه غیر شایع می باشد که مانند بسیاری از سرطان های دیگر، اگر در مراحل اولیه تشخیص داده شود، قابل درمان می باشد.
این اختلالات را در حالت کلی می توان در یکی از سه دسته ی زیر تقسیم بندی کرد :
- تولید کم هورمون غدد فوقکلیوى شامل بیماری آدیسون، کریز آدرنال یا بحران آدرنال و هایپرپلازی مادرزادی آدرنال
- تولید بیش از حد هورمون غدد فوقکلیوى شامل هایپر آلدوسترونیسم اولیه و سندرم کوشینگ
- ایجاد تومور در غدد فوقکلیوى شامل تومورهای خوشخیم فاقد عملکرد مانند آدنوم، تومورهای خوشخیم دارای عملکردمثل فئوکروموسیتوما و سرطان غده فوق کلیه
- سیگار کشیدن ، پیشینهی خانوادگی و سنین بین ۴۰ – ۵۰ سال
علائم بیماری سرطان و تومور های غدد فوق کلیه
همانگونه که ذکر گردید، گاهی سرطان های غده فوق کلیه هورمون تولید می کند و باعث علایمی مانند:
- اضطراب
- عصبانیت
- افزایش وزن
- تپش قلب
- ضعف عضلانی
- افزایش فشار خون
- افزایش قند خون
- تب
در زنان می تواند باعث ایجاد:
- رشد مو به فرم مردانه
- اختلال قاعدگی شود.
بعضی از علایم سرطان غده فوق کلیه که ارتباطی با تولید هورمون ندارد مانند:
- درد پهلوها
- کاهش وزن
- از دست دادن اشتها
- وجود توده شکمی در عکس های رادیولوژی نیز مشهود است. البته برخی از بیماران از سرطان و توده ی خود اطلاعی ندارند تا اینکه پزشک در تصاویر رادیولوژی آنها که برای مورد دیگری گرفته شده است متوجه وجود تومور میشود. بعلاوه برخی از تومورها آن قدر بزرگ میشوند که به اندامهای دیگر فشار وارد میآورند. این فشار باعث ایجاد درد در فرد میشود. بااینحال تشخیص سرطان غدد فوقکلیوی در کودکان زودتر از بزرگسالان است زیرا امکان تشخیص نشانههای بیماری آسانتر است.
نحوه تشخیص سرطان و تومور های غدد فوق کلیه
- تست خون و ادرار : که با اندازهگیری هورمونهای غدد فوقکلی کمک به تشخیص فعال بودن یا نبودن تومور می کند.
- روش های تصویر برداری :مانند سونوگرافی و سی تی اسکن
درمان سرطان و تومور های غدد فوق کلیه
همانطور که فبلا نیز ذکر گردید، اغلب توده های غده فوق کلبه خوشخیم و فاقد عملکرد هستند بنابر این نیاز به درمان نیز ندارند و فقط باید به صورت منظم مورد پیگیری قرار گیرند. فرد مبتلا به سرطان غده فوق کلیه نیز باید از نظر عود احتمالی بیماری تحت نظر باشد و به صورت دوره ای تحت معاینه، آزمایش و تست های تصویربرداری قرار گیرد.
- عمل جراحی : بسته به محل و اندازه ی تومور، این عمل جراحی به دو صورت باز و لاپاراسکوپی قابل انجام می باشد. این روش، شایع ترین برای درمان سرطان فوق کلیوی است و در آن بخش کوچکی از غده فوق کلیه و یا تمام آن به همراه تومور برداشته می شود. بعد از جراحی ممکن است اقدامات دیگری مانند شیمی درمانی و یا پرتو درمانی انجام شود.
- دارو درمانی : در موارد پرکاری یا کم کاری غده فوق کلیه که بعلت اختلال عملکرد ایجاد شده با مصرف دارو می توان بیماری را کنترل کرد.
- پرتو درمانی و شیمی درمانی: در سرطان های غده فوق کلیه، از یک یا هر دو روش همراه با جراحی یا به تنهایی جهت کنترل بیماری استفاده می گردد. در شیمی درمانی از داروهایی استفاده می شود که سلول های سرطانی را می کشد و یا رشد اناه را متوقف می کند.