لولهای که ادرار را از مثانه به خارج از بدن هدایت میکند، مجرای پیشابراه نامیده میشود. این مجرا در مردان، طولانی بوده که از مثانه شروع شده، از درون پروستات، سپس فضای بین کیسه بیضه و مقعد عبور کرده و در آلت تناسلی باز میشود ولی در زنان، کوتاهتر است و از مثانه واقع شروع شده و خارج از بدن باز میشود. مجرای پیشابراه عضلاتی حلقوی شکل به نام اسفنکتر دارد که دور تا دور مسیر ادامه یافته اند و به بسته بودن مجرای ادرار کمک کرده تا شما بتوانید بصورت اختیاری، از نشت و دفع ادرار جلوگیری کنید.
وجود مجرای ادراری طبیعی در کنترل ادرار، حفظ عملکرد مناسب کلیه، جلوگیری از مشکلات عملکرد جنسی در آینده، ظاهر فیزیکی و پیشگیری از عفونت لازم است.
محل طبیعی مجرای ادراری در آلت در زیر اجسام غاری ( که مسئول ایجاد نعوظ هستند ) و در داخل جسم اسفنجی می باشد و در این مسیر طول آلت را طی می کند تا به نوک آلت که گلانز نام دارد می رسد و سوراخ خروجی ادرار در نوک آلت قرار می گیرد.
یکی از ناهنجاریهای مادرزادی مجرای ادراری باز شدن غیر طبیعی مجرا در سطح و یا بالایی آلت است. به حالت اول که بسیار شایعتر است هیپوسپادیاس و به حالت دوم که نادر است اپیسپادیاس گفته می شود.
هر یک از دو حالت فوق شدت های متفاوتی دارند و بیماری طیف وسیعی از اینکه محل خروج ادرار ( مه آ ) در نزدیکی نوک آلت قرار داشته باشد تا اینکه مه آ در مناطق ابتدایی تر آلت و حتی نزدیک به مثانه باز شود متفاوت هستند. بر اساس محل باز شدن مجرا اسامی مختلفی برای این بیماری در نظر گرفته می شود که در حقیقت بیانگر محل قرار گرفتن مه آ می باشد.
موارد خفیف هر دو حالت ممکن است هیچ عارضه ای برای بیمار ایجاد ننماید و حتی باروری نیز به صورت طبیعی اتفاق بیافتد و جراحی عمدتا به جهت ایجاد حالت طبیعی و بهتر شدن شکل ظاهری انجام می شود، ولی در موارد شدیدتر جراحی جهت بهبود وضعیت باروری و توانایی جنسی بیمار لازم است.
در هر دو بیماری اغلب درجاتی از انحراف آلت نیز مشاهده می گردد. در هیپوسپادیاس این انحراف به سمت پایین و در اپیسپادیاس این انحراف به سمت بالا می باشد که لازم است موقع ترمیم جراحی این حالت نیز تصحیح گردد.
علت بروز بیماری هایپوسپادیاس
علت بیماری هایپوسپادیاس ناشناخته است ولی عمدتا نقص هورمونی در نیمه اول بارداری را مسئول این عارضه می دانند، لذا استفاده از داروهای هورمونی طی بارداری حتما باید زیر نظر پزشک صورت گیرد. برخی موارد هیپوسپادیاس ارثی هستند و موارد مشابه در بستگان بیمار دیده می شود.
علائم بیماری هیپوسپادیاس
- خروج غیر طبیعی ادرار از محلی در سطح زیرین آلت
- انحراف آلت به سمت پایین ( ونترال )
- کوتاهی نسبی آلت
نحوه تشخیص بیماری هایپوسپادیاس
این بیماری اغلب در هنگام تولد یا اندکی بعد از آن با یک معاینه فیزیکی تشخیص داده میشود. موارد بسیار خفیف ممکن است در هنگام تولد قابل توجه نباشند و تا مدتها بعد تشخیص داده نشوند. باید با تشخیص و درمان این بیماری، زندگی عادی کودک را به وی برگردانیم. توجه به هر گونه تغییر در مجرای ادراری پس از تولد یا در طول سال های اولیه و یا ایجاد هر گونه تغییر در الگوی ادراری کودک، بسیار اهمیت دارد.
برای تشخیص بیماریهای همراه این دو بیماری می توان از ابزارهای پاراکلینیک زیر بهره برد. قابل توجه است که اغلب بیماریهای همراه در اپیسپادیاس شایع هستند. روش های تشخیصی این بیماری عبارتند از :
- سونوگرافی
- سیستوگرافی حین ادرار کردن برای بررسی برگشت ادرار
- آزمایش ادرار : بررسی عفونت و مشکلات کلیوی
- آزمایش خون: برای بررسی عملکرد کلیه ها
- ام آر آی و سیتیاسکن
درمان بیماری هایپوسپادیاس
درمان هیپوسپادیاس تا حد زیادی بستگی به نوع و شدت آن دارد. جراحی ترمیمی برای بیماران انواع خفیف صرفا جهت زیبایی و ایجاد حالت نرمال انجام میشود. اهداف اعمال جراحی برای درمان این بیماری شامل اصلاح کجی و انحنای آلت، بازسازی مجرای ادراری، ترمیم ظاهر طبیعی دستگاه تناسلی خارجی می باشد. در موارد شدید اپیسپادیاس گاها لازم است بازسازی دیواره قدامی مثانه، در مواقعی که نقص این دیواره مشهود است، صورت گیرد. بنابراین نوع جراحی با توجه به پیچیدگیهای این ناهنجاری متفاوت است.