بیضه دارای پوششی نازک است که دور تا دور بیضه را پوشانده و در دو طرف بیضه تغییر جهت داده و دیواره داخلی کیسه بیضه ( اسکروتوم ) را فرا گرفته و در حقیقت یک فضای بسته دور بیضه ایجاد کرده. این فضای بسته در حقیقت ادامه فضای بسته داخل شکمی ( فضای صفاقی ) است که با نزول بیضه از داخل شکم همراه آن پایین آمده ولی با بسته شدن محل اتصال آن با فضای داخل شکمی از آن کاملا مجزا گردیده.
این بافت پوششی مدام در حال ترشح مقداری مایع است تا سطح بیضه ها نرم و لغزنده باقی بمانند. مایع مذکور از طریق وریدهای بیضه خارج می گردد. اگر تعادل در میزان ترشح مایع و خارج شده از بیضه بهم بخورد، مقدار مازاد آن در اطراف بیضه ( همان فضای بسته ای که قبلا ذکر شد ) تجمع پیدا کرده و سبب هیدروسل می شود. بیماری هیدروسل در اثر تجمع مایع اطراف بیضه ایجاد شده و موجب تورم کیسه ی بیضه می شود. در مقابل، بیماری هماتوسل، تجمع خون در داخل کیسه ی اطراف بیضه است.
تقریباً یک نوزاد از هر ده نوزاد پسر، به طور مادرزادی دچار بیماری هیدروسل هستند که اغلب در طی یک ماه اول بعد از تولد بدون درمان بهبودی می یابند. این حالت معمولا به دلیل بسته نشدن مسیری است که فضای داخل شکم را به فضای اطراف بیضه متصل می کند و دلیل برطرف شدن خود به خودی آن بسته شدن محل اتصال است.
بدنبال بیماری هایی نظیر عفونت و یا التهاب غیر عفونی بیضه ( مثلا بدنبال ضربه به بیضه ) و نیز تومورهای بیضه، ترشح بافت پوششی اطراف بیضه بیشتر شده هیدروسل ایجاد می گردد. اغلب موارد علت هیدروسل مشخص نمی شود. در اغلب موارد هیدروسل بدون خطر بوده و مشکلی ایجاد نمی کند.
علت بروز بیماری هیدروسل
علت هیدروسل، معمولا نامشخص است. هیدروسلی که در بچه های زیر یکسال بوجود می آید، به معنای باز بودن ارتباط شکم با کیسه ی بیضه است و نهایتا معولا تا قبل از یک سالگی بطور طبیعی بسته می شود و هیدروسل از بین می رود. این بیماری، در جوانان و مردان اغلب به علت ضربه ی فیزیکی، جراحی کیسه ی بیضه یا کشاله ران، التهاب، عفونت یا سرطان ایجاد می شود. هیروسل در اثر ضربه فیزیکی، عفونت یا سرطان بیضه ایجاد می شود.
علائم بیماری هیدروسل
بیماری هیدروسل معمولا علامتی ندارد. بزرگی هیدروسل علاوه بر شکل ظاهری بد، ممکن است راه رفتن فرد را نیز با اشکال مواجه کند. این عارضه گاهی باعث ایجاد درد، تورم و قرمزی پوست بیضه می شود. در بعضی از موارد، هیدروسل با فتق کشاله ران همراه است.
نحوه تشخیص بیماری هیدروسل
پزشک اورولوژیست در معاینه فیزیکی به بررسی حجم کیسه بیضه، میزان حساسیت فرد به لمس و معاینه برای بررسی وجود و یا عدم وجود فتق کشاله ی رانی می پردازد. علاوه بر معاینه فیزیکی با تاباندن نور به کیسه ی بیضه از وجود مایع در اطراف آن اطمینان حاصل می کند.
در بیماری هماتوسل، نور از داخل بیضه عبور نمی کند. در ادامه، برای بررسی بیشتر علت ایجاد هیدروسل پزشک ممکن است درخواست سونوگرافی کند. سونوگرافی برای بررسی وجود فتق کشاله ران و تومور بیضه کاربرد دارد.
در برخی بیماری ها مانند نارسایی قلب، نارسایی کلیه و نارسایی کبد ممکن است کیسه بیضه ورم کند و علائمی شبیه به هیدروسل ایجاد کند و نکته ی مهم این است که فرق بین ورم و هیدروسل مشخص شود. در این مواقع پزشک، بسته به زمینه ی بیماری ممکن است روش های تشخیصی مربوطه را در خواست کند.
درمان بیماری هیدروسل
با توجه به اینکه هیدروسل اغلب بدون درد بوده و نیز مشکلی برای بیمار ایجاد نمی کند برخی از مواقع نیاز به هیچ اقدام درمانی نیست. ولی اگر به دلیل اینکه هیدروسل برای بیمار مشکل جدی ایجاد کرده درمان لازم شود اغلب این درمان با جراحی صورت می گیرد. در افراد مسن که قادر به عمل جراحی نیستند می توان تحت بی حسی موضعی مایع داخل هیدروسل تخلیه و داخل آن موادی همچون الکل تزریق کرد.
معمولا در نوزادان هیدروسل در طی یکسال خود بخود از بین می رود ولی اگر پس از یکسال از بین نرفت و یا همچنان بزرگ شد، نیاز به جراحی خواهد داشت. کشیدن مایع هیدروسل در بچه ها بدلیل خطر عفونت به هیچ وجه نباید انجام شود.
در هیدروسلکتومی یا عمل جراحی هیدروسل، پوششی که سبب ترشح مایع می گردد، برداشته می شود و کیسه بیضه دست نخورده باقی می ماند. این جراحی بدون نیاز به بستری طولانی، با بی حسی موضعی و یا بیهوشی عمومی انجام می شود. برش جراحی بسته به زمینه ی ایجاد کننده ی آن ممکن است متفاوت باشد ولی اکثرا برش در ناحیه کیسه ی بیضه داده می شود.
معمولا برای هماتوسل درمانی لازم نیست. با این حال در صورت ادامه دار شدن درد و تورم بیضه ممکن است تخلیه لخته های خون از کیسه ی بیضه به روش جراحی برای حفظ بیضه لازم باشد. به هر حال، پس از برطرف شدن هماتوسل، باید به بررسی و درمان علت زمینه ای ایجاد کننده ی آن پرداخت.